feestelijke voorbereiding

zaterdag 7 januari

Buiten op straat is de feesttent opgebouwd.
Op de binnenplaats gaan alle voorbereidingen voor het eten door. Aardappels worden geschild. Wortels fijn gemaakt, komkommer geschild, vlees schoongemaakt. De ingredienten worden zorgvuldig klaargezet door de tantes, zussen en schoonzussen die gezellig samenwerken.

laax vervolg

zaterdag 7 januari

Vanavond vlieg ik terug, maar ik ben blij dat ik vandaag het doopfeest van ons nichtje mag meemaken.

Vroeg in de ochtend wordt de laax gekookt. Laax is gemaakt van gierst. De gierst is gewassen en vermalen tot meel. Van de meel worden kleine balletjes gemaakt en deze worden gekookt tot een dikke pap. Als de pap gaar is gaat het in een grote pan met stukjes boter. Tot slot worden er rozijnen aan toegevoegd.

In Senegal wordt laax bij een doopfeest gegeten met een witte saus van yoghurt en room. De warme pap met de koele saus is een aparte en sensationele combinatie om te proeven en eten.

foto van de dag

vrijdagnacht 6 januari

Er wordt tot in de nacht gewerkt aan de voorbereidingen van het doopfeest. En in de nacht wordt nuit blanche geserveerd. Zo lekker.
Het is het geheim van Mama. Het is een drankje van melk met mint.

voorbereidingen doopfeest

vrijdag 6 januari

Morgen is het doopfeest. Er komen veel gasten. Om het eten goed voor te bereiden zijn vandaag alle boodschappen gedaan. Ingredienten, pannen, schalen, olie, specerijen, maar ook gas om op te koken. In de middag komen tantes om te helepen. Er is gelijk een gezellige werksfeer. Blij om elkaar te zien. Tussen het werken door wordt er gekletst en gezongen, soms ook een dansje gemaakt. Uien, knofook en wortels zijn geschild en gesneden. Ze worden netjes bedekt op de tafel gezet voor morgen.

laax

vrijdag 6 januari

De voorbereiding van laax is begonnen. De gierst wordt goed gewassen voordat het kan worden fijn gemalen tot meel.

schilderen

vrijdag 6 januari

In de middag zijn de voorbereidingen voor het feest in volle gang. Zelfs het huis wordt geverfd. Sidi maakt er een eigen feest van.

Senegal

Senegal is zichzelf niet
de toekomst is vooruit
de kinderen weten het wel

atye

vrijdag 6 januari

Atye is meer dan thee. Het is een sociaal ritueel, een attentie en een welkom. Ik vind atye zo lekker dat ik het in Nederland ook elke dag maak. Maar in West Afrika nemen ze er de tijd voor om de groene thee met suiker goed te laten trekken en decoreren met een laagje schuim.

Sidi maakt tussen het schilderen en rappen door atye voor de hele familie en de gasten die zijn gekomen om te helpen met de voorbereidingen van het doopfeest.

tjaff

vrijdag 6 januari

Tjaff (ik hoop dat het goed geschreven is) zijn geroosterde pinda's. Mama Fatou roostert gepelde pinda's door zand te verhitten en daar pinda's in vlies te branden. Ze maakt de pinda's speciaal voor ons om mee te nemen.

chemin de fer Dakar - treinstation van Dakar

vrijdag 6 januari

Het treinstation van Dakar is een mooi koloniaal gebouw. Door slecht onderhoud van het spoor en aanleg van nieuwe wegen is het vervoer per trein verminderd en verkiezen mensen de weg. Zelf heb ik per trein 2 keer van Dakar naar Bamako gereist en 2 keer van Bamako naar Dakar. Als de reis 2 dagen duurt had je geluk, meestal waren problemen met het spoor of de locomotief. Tegenwoordig kun je niet meer van Dakar naar Bamako per trein reizen. Alternatief is de bus of het vliegtuig.

Toch vind ik het jammer om het stationsgebouw in verval te zien. Hopelijk wordt het gebouw opgeknapt en gebruikt voor een sociaal doel.

moromoro potten

vrijdag 6 januari

De dag voor vertrek naar Nederland staat in het teken van moromoro en inpakken. Mijn nicht Tina en ik krijgen een lift van mijn Mo. Hij moet vandaag veel regelen voor het doopfeest morgen.

Bij de markt van het treinstation staat Mame ons al op te wachten. Ze wenkt ons mee te komen naar de vervallen hal van het station. Haar zus zit bij de moromoro potten. Ik ben aangenaam verrast. De potten zijn groot en mooi en...
hoe ga ik het allemaal meenemen. Dat is een probleem voor bij het inpakken vanmiddag.

 

foto van de dag

donderdag 5 januari

Djamalaye straatbeeld.
Een groot bord met de aankondiging voor CAN 2012. Inmiddels gespeeld en helaas kon Senegal al vroeg de koffers pakken.
Een car rapide wacht op klanten om zijn route te rijden. Al het vervoer kampt met hogere benzineprijzen. Dat is niet te zien aan de vrolijke schildering aan de voorkant.

thiouraye uit Djamalaye

donderdag 5 januari

Op de terugweg naar de familie maken we een tussenstop in Djamalaye om een bezoek te brengen aan ons kleine nichtje, die nu 5 dagen is. Vlakbij het huis van een vrouw, die thiouraye maakt. Zij heeft een winkeltje in de garage, waar ze haar  zelfgemaakte thiouraye verkoopt. Moromoro in geurpotjes kun je er ook kopen. Die krijgt ze van een andere vrouw om door te verkopen.
De winkel is al dicht, maar voor mij gaat het even open. Met liefde vertelt ze de namen van de verschillende thouraye en de ingredienten. Ik koop nog wat klaargemaakte parfums en ande, de olie die gebruikt wordt voor moromoro.

uitzicht vanaf het dak

donderdag 5 januari

Vanaf het dak kijk je aan de achterkant van het huis op de binnenplaats van het huis en van de buren. Aan de voorkant staat een kleine moskee. De versieringen op de dakrand en de minaret zijn goed te zien.

strand van Golf

donderdag 5 januari

De kinderen weten het wel. Als ze op bezoek gaan bij hun tante in Golf, gaan ze ook naar het strand. Heerlijk rustig is het er en dat is niet voor niets. De sterke stroming langs de kust van Dakar maakt het gevaarlijk om te zwemmen.
Kastelen bouwen en kanalen graven in het zand is ook een favoriete activiteit.

op weg naar Golf

donderdag 5 januari
Golf is een wijk in Dakar, ruim 30 minuten rijden met de auto. Het eerste stuk gaat over de snelweg. Vanaf de brug kun je de woonwijken goed zien.
De taxi rijdt langs Djamalaye. Op een groot zand terrein zijn scholen aan het sporten.

Bij het strandt neemt de taxi de piste langs de kust, een andere weg dan ik gewend ben. Hier is de lucht broeierig en slipt het zand tussen de wielen door. Na een tijd keert de taxi via een woonwijk terug op de verharde weg. We zijn er bijna.

uit de Casamance

donderdag 5 januari

Malifa is vannacht aangekomen. Het was een lange reis vanuit de Casamance per auto. Ze heeft een aantal schatten uit de Casamance meegenomen.
Verse palmnoten om fitiff of etodie mee te maken. Twee gerechten van het Diola volk uit de Casamance. Manderijnen en jawel verse ditax.

foto van de dag

woensdag 4 januari

Trouw cadeau
Voor de bruiloft van haar zus koop Fatimata een mand met pagnes en binbin. Voor de eerste week is er elke dag een nieuwe outfit voor de nacht.

touraye of wierook

woensdag 4 januari

De geur komt je al van ver tegemoet. In Senegal wordt thouraye voor een aantal doeleinden gebruikt; om muggen te verjagen, het huis te parfumeren of jezelf te parfumeren.

Thouraye is een geur in de vorm van wierook of parfum en wordt van verschillende ingredienten gemaakt. Wortels, olie en non-alcoholisch parfums uit Arabie of Mekka, worden in een bepaalde verhouding tot elkaar vermengd.
Het zijn vrouwen die hierin bedreven zijn. Iedere vrouw heeft zijn eigen recept dat haar geheim is. Ze verkopen hun thouraye in glazen potjes op de markt of aan hun eigen klantenkring.

De ingredienten voor thouraye kun je op de markt kopen.

dans le boutique de Mame Diarra

woensdag 4 januari

Het uitzicht vanuit de boutique van Mame Diarra over de potjes heen. Mame staat ervoor in gesprek met een klant.
Naast haar is een klein atelier voor kleding. Op de paspoppen staan nieuwe modellen.

Als er geen klanten zijn is Mame Diarra aan het werk in haar boutique, maakt bin bin (heupkettingen) van elastiek en kralen.

Op de markt is het als een kleine familie. Het zijn  concurrenten, maar er wordt ook samengewerkt en als de een even weg moet let een ander op. Er wordt ook gezamenlijk gegeten.

moromoro op marche HLM

woensdag 4 januari

De staking is voorbij, het getoeter van taxi's op straat is terug. De afspraak met Mame Diara kan doorgaan. Coumba is er ook.
Ik ga met Mama Diourbel naar HLM. Zij is mijn tolk. Coumba staat bij de boutique van Mame Diara met een grote zak. Er zit 10 kg poeder in. Ze heeft water en een emmer nodig. Geen probleem die worden gekocht op de markt, waarna we kunnen beginnen.

Coumba mengt het water met poeder tot een pasta. Daarna liep Coumba weg met haar potten. Ik snap het niet. Het is niet duidelijk dat Coumba een demonstratie potten maken zou geven. Ze komt nog even terug om het grofweg te laten zien, hoe een klein potje wordt gemaakt.

Miscommunicatie, volgende x beter uitleggen wat er van elkaar verwacht wordt. Maar met twee tussen personen gaat dat moeilijker dan met een.

Afrikaanse kleding

woensdag 4 januari

Terug in de tijd voor de laatste etappe van het avontuur van moromoro in Senegal.
De laatste dagen in Dakar zijn er veel bezoekjes aan Sokhna om klding door te passen. In het salon hangen telkens nieuwe modellen van kleding die klaar is. Vooral het borduurwerk varieerd van abstact naar organische motieven. Voor moromoro heb ik een dessin ontworpen voor een rok en tuniek van de danke boom bladeren, de bloemetjes en de vrucht. Wordt vervolgt ...

moromoro website

Valentijn is voorbij
Moromoro heeft een nieuwe etalage
Achter de etalage blijft het hart het thema om verder te ontwikkelen

hart van moromoro voor iedereen

De hartewens van moromoro
is een liefdevolle wereld,
waar iedereen de ruimte heeft
om zij talent tot bloei te laten komen
en in respect een waardevolle bijdrage
aan de wereld geeft.

misschien een utopie
misschien een begin

een zaadje
zoals de de pit van tambakumba vrucht
het begin is van moromoro accessoires

Taxi's staken, toch naar de stad

dinsdag 3 januari

Voor de tweede dag wordt er gestaakt tegen de hoge benzine prijzen. Het is lastig voor de taxi om de prijs te verhogen. Er is veel concurentie en veel taxi's rijden eigenlijk voor te weinig.
De charets, paard met wagen, vervoert in Dakar meestal goederen, maar op deze dag doen ze goede zaken met personen. Samen met Tina gaan we alsnog een poging wagen om naar de stad te gaan. De taxi's die rijden gaan niet naar de stad. Andere taxi's hebben de wegen en straten gebarricadeerd en laten geen taxi door. Na een tijdje vinden we een auto die mensen vervoerd. Het is gratis uit begrip voor gedupeerde reizigers. Dat kan dus ook. We worden afgezet bij de grote moskee en lopen naar de markt bij het treinstation.

Mame Diarra heeft haar plek al opgeruimd. Het is na vijven en ze moet nog naar de buitenwijk van Dakar. Ze heeft 3 moromoro potjes meegenomen. Zo kan ik de kwaliteit en vormgeving zien. Het ziet er prima uit, dus doe ik een bestelling voor vrijdag. Als het nog gemaakt moet worden is het kortdag. De zus van Mame is er ook en neemt de onderhandeling over. Vooruit wordt er een deel van de bestelling betaald. Het andere deel volgt vrijdag. Het is onzeker of het lukt, er blijft altijd een risico.

de bananen zijn goed

dinsdag 3 januari

In de ochtend wordt ik geroepen. Kijk de bananen kunnen eraf. Maak snel een foto. De bananen hangen zwaar en worden ondersteunt door een stok. Ze kunnen eraf en zelf verder rijpen.

moromoro van naturel naar versierd

maandag 2 januari

De kinderen zijn vandaag vrij van school. Ze kijken tv, spelen het kaartspel Uno of elastieken op de binnenplaats.
Er is vandaag een staking van het openbaar vervoer. Ook taxi's doen mee. Het is dus lastig om naar de stad te gaan. Dat is jammer, want ik wil op zoek naar moromoro potten en er is een afspraak die ik af moet zeggen.

Eenmaal gebonden aan thuis ga ik aan de slag met de moromoro klei om potjes te maken. Nu het principe duidelijk is kan ik meerdere vormen uitproberen. De dekseltjes voor de potjes krijgen verschillende vormen. Na een droogtijd zijn de potjes stevig genoeg om versierd te worden. Dat gaat in een kleur of een mengeling van kleuren.

Handen omhooooog voor You

nacht van 1 op 2 januari

De handen gaan omhoog als You het podium betreedt. Strak in pak en de sabar drums knallen erop los. Zo strak als zijn pak, zo strak is de mbalax die hij brengt. Lange nummers met veel show. Tussendoor geeft You graag de mic aan zijn gasten die zingen of komisch commentaar geven. Daarnaast heeft hij vier dansers, die er mogen wezen. Zo maakt hij er een spectakel van, dat zijn vrouwelijke fans weten te waarderen.

Hoewel You zich verkiesbaar heeft gesteld om president van Senegal te worden, houdt hij geen politiek praatje. En dat siert hem. Hij geeft een concert en zingt ruim drie uur vol. De interactie met het publiek is er constant, naar alle vier de kanten van het podium toe. You is er voor zijn publiek.

Avec Youssou Dakar ne dors pas

nacht van zondag op maandag 2 januari

De show van You in Cices. Daar kunnen genoeg mensen in. Tickets zijn prijzig voor Senegal. Ik ga mijn Tina en Mama. Het overgrote deel van het publiek zijn diskettes (jonge vrouwen) in avondkleding en hoge hakken. Die hoge hakken gaan trouwens snel uit in de zaal en dan blijken de dames nog een paar platte schoenen bij zich te hebben om op te dansen.
Nog even geduld. You heeft een artiest in zijn voorprogramma, Senegalese folk speelt. Voor het podium, dat vierkant is en midden in de zaal staat, staat het publiek op elkaar geplakt te wacht op You. Ik heb een plek net achter de monitor uitgezocht, zodat er ruimte is om foto's te maken. Bij gebrek aan zitplaats gaan de dames erop zitten om even uit te rusten.

foto van de dag

zondag 1 januari

Klein, maar opvallend van keur en bouwstijl is de moskee bij Soumbédioune.

eindelijk feest

zondag 1 januari

In de avond komen de vriendinnen van Khadia voor het feestje. Helaas het is behelpen. De wijk zit al uren zonder stroom. Er zijn kaarsen en je kunt gezellig kletsen, maar op een echt feestje hoort muziek. Gelukkig is er genoeg lekkers, van hartige pasteitjes en vers gebakken kroepoek tot cake en gateau biegnets.
Pas na 6 uur coupe de courant (geen elektriciteit) is er weer stroom. De lichten gaan aan, maar vooral de stereo om samen lekker los te gaan.

hart van moromoro

zondag 1 januari 

In de middag als de zon hoog staat en er even tijd is, kan ik verder met moromoro. Het hart blijft een uitdaging. Vormen en versieren, maar ook na denken hoe het hart bevestigd gaat worden aan een ketting. Om het moromoro hart te laten drogen, moet het regelmatig gedraaid worden.

gâteau biegnets gebakken

zondag 1 januari

In de tussentijd is Marie bijna klaar met de gateau biegnets. Die zijn in een grote pan met olie gebakken. Een hele grote schaal vol.
Smullen maar!